Oyni alohida turuvchi va do’stlik rishtalarini o’rnatishga urinmaydigan, xushmuomala qo’shniga o’xshatsa bo’ladi. Qo’shni bizga juda yoqadi, lekin u mabodo ko’chib ketganida, uning yo’qligida nimalar sodir bo’lishi mumkinligi haqida qayg’ursa bo’ladi.
Yer anchagina yosh bo’lganida (30 million yil) va o’zidan erigan lava parchasini namoyon qilgan, shunda ulkan kosmik tana Yerning issiq mantiyasining bir qismini o’ziga olgan holda unga qattiq urildi, va qaytib kosmosga uchib ketdi. Shunday qilib Oy paydo bo’ldi.
Milliard yillar oldin Oy geologic aktiv bo’lishni to’xtatdi. Lekin bu Yerning yo’ldoshi o’z funksiyalarini bajarmaydi degani emas.
1. Toshqinlar va okean balandligi
Balkim, Oy yo’qligining eng birinchi belgisi toshqinlardagi o’zgarishlar bo’lishi mumkin. Agar Oy bizning okeanlarimizga ta’sirini o’tkazmaganda edi, toshqinlar uch marotaba kuchliroq bo’lardi. Quyosh ham albatta, toshqin o’zgarishlariga ta’sir qiladi, ammo u Oy kabi baquvvat kuchga ega emas. Oy shuningdek, ocean balandligiga ta’sir qiladi; Oyning gravitatsion tortilish kuchi yer markazi atrofida suvning “shishishi”ga olib keladi. Boshqa so’z bilan aytganda, qutbda ekvatorga qaraganda suv kamroq. Agar Oy bo’lmaganida, suvning shishi yo’qolardi va kam suvli qutblar tomon ravona bo’lardi.
2. Yer aylanishi
Har kuni Oy Yerning aylanishini ozgina vaqtga kamaytiradi. “Yildagi mikrosoniyalar” ni 365 kunda bo’lganda, siz o’sha vaqtni topgan bo’lasiz. Agar bizning sayyoramiz aylanishini kamaytiradigan Oy bo’lmaganida, biz olti soatlik kungacha “aylangan” bo’lar edik. Bu qiziq tuyulishi mumkin, ammo bilib oling, olti soatlik kun turlicha oqibatlarga keltirishi mumkin. Birinchidan, shamollar va bo’ronlar kuchayardi. Ikkinchidan, bu balkim butun sayyoradagi hayot rivojlanishiga ta’sir ko’rsatgan bo’lardi. Kunduzgi yorug’likning va qorong’ulikning bir necha qisqa soatlariga ega bo’lganida, kim bilsin, o’simliklar va hayvonlar qay darajada rivojlangan bo’lardi.
3. Yer o’qi
Shu bilan birga Oy Yer o’qiga ta’sir qiladi, va 23 gradusli ajoyib qiyalikni tutib turishga yordam beradi, va aynan shu qiyalik sababli bizdagi muhit va hayotiy sharoitlarimiz juda yaxshi. Oysiz biz tilanisga va biqinga yotishdan qo’rqqan bo’lgan bo’lardik. Vertikal turishda (deyarli nolinchi qiyalikda) biz quyoshni deyarli bir necha daqiqaga ko’rgan bo’lardik – xuddi 97-graduslik qiyalik ostidagi Uran kabi – yoki biz 42 yillik abadiy quyosh nuri, keyin esa 42 yillik abadiy qorong’ulikka duch kelardik. Shuning uchun Yer Oysiz umuman boshqacha ko’rinishga ega bo’lardi.
Сообщения из Facebook