Ulug‘ miniatyurachi musavvir o‘z zamondoshlari: Sulton Husayn Boyqaro, Shayboniyxon, shoirlar Jomiy, Xatefiy kabilarni ajoyib portretlarini chizib bizlarga meros qilib qoldirgan.
Portretlar chuqur ruhiy holatlari bilan ajralib turadi. Sulton Husayn Boyqaro portreti tashqi qiyofasi xarakterihaqida Bobur o‘z xotiralarida shunday ta’riflaydi: u ma’noli qarab turgan, mahobatli gavdasi kelishgan bamisoli sher, belidan pasti ingichka. U sergap, xushchaqchaq Xurosonda 40 yil davomida davlatpanoh bo‘lgan, Behzod o‘zbek xoni Shayboniyxon portretini 1507- yili Xirot olingandan keyin yaratdi. U ulug‘sarkarda davlat arbobi, ilmli olim, adabiyot va san’atni nihoyatda ulug‘laydigan shaxs edi.
Xon kalta yengil oddiy xirot halatboshida salla, chordana qurib o‘tiribdi. Og‘ir vaznli, to‘g‘ri nigohli qo‘li tizzasida yuz qiyofasida matonatli katta qalb egasi siymosida tasvirlangan .
Behzod portretlari yaxlit ranglar bilan tasvirlangan. Chiziqlarni aniq va plastik tuzilish xususiyatlari Shaybonixonni barvasta qudrati yelka gavda qiyofasini ifodalab beradi.
Dafn marosimi. Lison ut-tayr. Attor. Hirot. 1486-yil. Metropoliten muzeyi. Nyu-York
Ibn Salomning dafn etilishi.1495-6 yillar Xamsa miniatyurasi. Londondagi Britaniya kutubxonasi
Shayboniyxonni portretida inter’erdagi siyohdon kitob, qamchin, katta o‘ng barmog‘idagi uzuk kabi buyumlar tomoshabinga ulug‘ sarkarda qiyofasini ochib berishda boyitadi .
Kamoliddin Behzod o‘z asarlarida o‘sha davrda portret miniatyura san’atini cho‘qqisiga erishdi. Xusayn Boyqaro qarorgohida miniatyura san’atida boshqa rassomlar ham ijod qilgan. Tarixchi Xondamir 1498- yil o‘zining "Xulosat Al’-Akbar " risolasida rassom Qosim Alini asrimiz nozik asar mualliflarining sardori, deb baholagan edi.
U san’at sir asrorining Xusayn Boyqaro kutubxonasida uning raxnamoligida egallagan edi.
Shayboniyxon saroyida Behzodning qobiliyatli shogirdlaridan biri Mahmud Muzahhib (Muzahhib oltin bilan bezovchini anglatadi) o‘z ustozidan eng yaxshi fazilatlarini tasviriy vositalarda yaxlit ifoda etishni o‘rgandi.
Uning dastlabki hammaga ma’lum Alisher Navoiyning portreti (XVI-asr) misol bo‘lishi mumkin .
Mo‘ysafid yoshlardagi shoir, hassaga tayanib turgan holda tasvirlangan. Quvg‘inlikda, amirlik, davlatni boshqarish ishlarida sochlari oqarib irodasi sayqal topgan edi.
"Men keksaysam ham tanam tetik, mening so‘zlarim xanuz qilich kabi o‘tkir" - degan edi Alisher Navoiy.
Zahiriddin Muhammad Bobur. Boburnomadan miniatyura. 1605-1615 yillar
Mahmud Muzahhibni miniatyura asarida ulug‘ Alisher qiyofasida, soch, soqollari oqargan, biroz gavdasi engashgan, tugalmas hayotiy kuch, o‘tkir nigoh, labdagiyengil tabassum, shoirning xalqparvar, "gumanist", mutafakkir inson ekanidan dalolat beradi.
Kompozisiya jihatidan bu portret miniatyura san’atida o‘ziga xos xususiyatga ega, uning nozik qiyofasi hayotiyligi, ko‘z-qoshlari harakatlarida ifoda etilgan.
XVII-asrda bir xil O‘rta Osiyo rassomlari o‘z vatanidan uzoqda miniatyura san’atida an’analarni davom ettirdilar .
Rassom Davlat Muxammad Hindistonda Boburiylar saroyida sulton va ularni oilalarini, saroy amirlarini, shoirlarning portletlarini yaratdi.
Shu davrda Hindistonda Muhammad-Murod Samarqandiy Bobur saroyida ijod qilib, portret ustasi nomini oldi.
Shuni ta’kidlab o‘tish kerakki, O‘rta Osiyo va O‘zbekiston xalqlarini o‘tmishda qoldirgan boy madaniy va estetik merosiga qaramay, tarixiy ob'yektiv sharoitlar sababli realistik tasvir san’ati o‘z shaklini topmay qolgan edi.
Сообщения из Facebook