Gavayi orollari haqida 20ta qiziqarli faktlar

1. Gavayi orollari geografik jihatdan Yerdagi eng uzoq orollardan biridir. AQSHdan ularni 3700 km ajratib turadi.

2. Agar siz uning balandligini okean tubida joylashgan tagidan o'lchasangiz, Mauna Kea vulqonini sayyoradagi eng baland tog' deb hisoblash mumkin (4205 m). Tog'ning asosiy qismi suv ostida, okean tubidan balandlikni o'lchashda u 10203 metrni tashkil etadi, bu Everest balandligidan ham ko'proq.

3. 1935 yilda Ameliya Erhart Gavayi orollaridan Kaliforniyaga 18 soat davom etgan birinchi yakka parvozni amalga oshirdi. Bunday uzoq parvozni amalga oshirish chog'ida ko'plab uchuvchilar halok bo'ldi, AQSh hukumatining maxsus qarori bilan barcha urinishlar oxir-oqibat taqiqlandi, ammo Erhart o'zi uchun maxsus ruxsat oldi.

4. Vaialeale vulqoni atrofidagi hudud Yerning eng nam joyi hisoblanadi. Ushbu vulqon yonbag'irlarida o'rtacha 11 684 mm yomg'ir yog'adi. 1982 yilda bu borada rekord qayd etildi: Vaialeale ustiga 16 916 mm tushdi. Doimiy yomg'ir tufayli, vulqon cho'qqisi odatda qalin tuman ostida yashiringan.

5. Iolani saroyi, Gonolulu markazidagi Gavayi monarxlarining sobiq qarorgohi, AQShdagi yagona qirol saroyi hisoblanadi. 80 yil oldin u Gavayi hukumatining binosi bo'lgan, 1978 yilda u sayyohlar uchun muzey sifatida ochilgan.

6. Gavayi orollari hududida Qo'shma Shtatlarning yo'q bo'lib ketish xavfi ostida turgan hayvonlarning uchdan bir qismi yashaydi.

7. Gavayi aholisi har yili 6 milliondan ortiq Spam konservalarini (dudlangan cho'chqa go'shti) iste'mol qiladilar.

8. Gavayi orollarining eng baland cho'qqilari qor bilan qoplangan. 

9. Mauna-Kea vulqonining cho'qqisi astronomik kuzatishlar uchun juda mos keladi. NASA teleskoplari va turli mamlakatlarning observatoriyalari bu erda joylashgan.

10. Gavayi orollarida taqiqlardan iborat maxsus diniy qonunlar tizimi (kapu) ishlab chiqilgan, uning buzuvchilarini qattiq jazo yoki hatto o'lim kutar edi. Ammo jazolanishdan qochishning bir usuli bor edi: buning uchun jinoyatchi puuhonua nomli maxsus boshpanaga kirib olishi kerak, shunda uning hamma gunohlari kechiriladi..

11. Kilauea Yerdagi eng faol aktiv vulqonlardan biridir. Vulqonning so'ngi otilishi 1983 yil 3 yanvarda boshlanib, hozirgi kungacha davom etmoqda.

12. Gavayi orollari har yili bu yerda o'rtacha 11 milliard dollar sarflaydigan 6 milliondan ortiq sayyohlarni qabul qiladi.

13. Ikkinchi Jahon urushi paytida Kahoolave oroli AQSh askarlari va dengiz piyodalari uchun o'quv bazasi sifatida ishlatilgan. O'quv maqsadlari uchun orol bombardimon qilindi, bu Ikkinchi Jahon urushi tugaganidan keyin ham davom etdi. AQSh Harbiy-dengiz floti 1990 yilda orolda mashg'ulotlarni to'xtatdi va 1994 yilda u Gavayi shtatining yurisdiktsiyasiga o'tkazildi.

14. Oaxuda orolidagi Kualoa tog' massivlari "Парк юрского периода" va "Лост" kabi ko'plab filmlar va teleseriallarni suratga olishda ishlatilgan.

15. Gavayi tilidagi eng uzun so'zlardan biri: humuhumunukunukuapua'a, u yerlarda baliqlarning bir turi shunday ataladi.

16. Mashhur Waykiki plyajining hududida 1920-yillarda botqoqlik mavjud edi. Bu yerga qum Kaliforniyadan 70-yillarga qadar olib kelingan. Qayta tiklash ishlari bugungi kungacha muntazam ravishda olib borilmoqda, chunki qum past to'lqinlarda plyajdan yuvilib ketadi.

17. Dunyodagi eng baland qirg'oq qoyalari Molokay orolining shimoliy qirg'oqlari bo'ylab cho'zilgan.

18. Har yili 11-iyun kuni Gavayida bayram - Qirol Kamexameh kuni nishonlanadi. O'tgan asrning boshlarida, Gavayi qiroli Kamexamea birinchi, ayyor va mutlaqo tinch yo'l bilan orollarni yagona Gavayi shtatiga birlashtirishga muvaffaq bo'ldi.

19. Tez orada Gavayi arxipelagida yangi orol paydo bo'ladi. Olimlarning fikriga ko'ra, Loihi suv osti vulqoni 250 ming yil ichida okean yuzasida paydo bo'ladi. Uning cho'qqisi okean yuzasidan 980 metr pastda joylashgan.

20. Gavayida o'rtacha umr ko'rish AQShda eng uzoqdir: erkaklar uchun bu 75 yosh, ayollar uchun 80 yosh.