FOREX xalqaro valyuta bozori: Bo’lg’usi birja qirollari uchun eng to’liq va batafsil yo’riqnoma (1-qism)

Oydin

автор

опубликовано 6 лет назад — обновлено в 1 секунду назад

41,738
просмотров

FOREX (ingliz tilida - Foreign Exchangemarket, ya’ni horijiy almashinuv bozori) — o’tgan asrning eтmishinchi yillar boshida, xalqaro savdo davr taqozosi bilan valyutalarning fiksatsiya qilingan kurslaridan erkin suzishga o’tgan paytida shakllangan xalqaro valyuta bozori. Bunda bir valyutaning kursi ikkinchisiga nisbatan eng shak-shubhasiz tarzda belgilanadi: ikkala taraf ham rozi bo’lgan o’zaro nisbat bo’yicha almashinuv orqali.

Himoyalash (xedjlash)ning ikki asosiy turi mavjud: xaridorni xedjlash va sotuvchini xedjlash. Xaridorni xedjlash mahsulot bahosining mumkin bo’lgan o’sishiga bog’liq xavfni kamaytirish uchun ishlatiladi. Sotuvchini xedjlash, aksincha vaziyatda - tovar narxining mumkin bo’lgan pasayishi bilan bog’liq xavfni cheklash uchun qo’llaniladi.

Tashqi savdo amaliyotlarida xedjlashning umumiy tamoyili - pul mablag’larini konvertatsiya qilish uchun kelajakdagi amaliyot yo’nalishida savdo hisob varag’ida valyuta pozitsiyasini ochishdir. Importchi xorijiy valyutani sotib olishi kerak, shuning uchun ham u savdo hisob varag’idagi valyutani sotib olish bilan pozitsiyani ochadi, o’z bankida haqiqiy valyuta sotib olish vaqti kelganda u bu pozitsiyani yopadi. Eksportchi chet el valyutasini sotishi kerak, shuning uchun u savdo hisob varag’ida valyutani sotish orqali o’z pozitsiyasini ochadi va o’z bankidagi valyutani haqiqiy sotish vaqti kelishi bilan bu pozitsiyani yopadi.

Chet el valyutasidagi xatarlarni himoyalash uchun to’lov

Ma’lumki, deyarli har doim xavf-xatar darajasini pasaytirish uchun to’lash kerak bo’ladi. Xedjlashdan foydalanishda bir necha turdagi xarajatlar kelib chiqadi. FOREX bozorida tuzilayotgan har qanday bitimlar, valyutani sotib olish va sotish bahosidagi farqlar (spred) shaklida xarajatlar bilan bog’liq. Biroq, amaldagi bozor amaliyotida bu farq odatda bitim miqdorining 0,05% - 0,1% ni tashkil etadi, bu esa ahamiyat berishga ham arzigudek emas.

Pozitsiyani uzoq vaqt davomida ochiq ushlab turish kerak va har kuni pozitsiyani keyingi kunga o’tkazish jarayoni amalga oshiriladi. Joriy bozor amaliyotida bu kuniga taxminan 0.01% ni tashkil etadi, bu esa bir oy davomida bitim miqdorining 0,3% ni tashkil etadi. Biroq, bitimning yo’nalishiga (sotib olish yoki sotish) qarab, mijoz pozitsiyani boshqa kunga o’tkazishi uchun bu summani to’laydi yoki bu summani oladi.

Pozitsiyani ochish uchun garov depozitini kiritish kerak bo’ladi. Ushbu depozitning qiymati odatda bitim miqdorining 1% dan 5% gacha belgilanadi. Pozitsiya yopilganidan keyin,depozit savdo hisob varag’idan (shu jumladan,daromad yoki yo’qotish) yechib olinishi mumkin.

Shunday qilib, xedjlashga bo’lgan harajatlar xedjlash kontraktlarining summalari miqdori bilan solishtirganda ancha past bo’ladi. Xedjlashning maqsadi qo’shimcha daromadlarni olish emas, balki potentsial yo’qotish xavfini kamaytirishdir. Shuning uchun, xedjlashning samaradorligi faqatgina savdo kompaniyasining asosiy faoliyati hisobga olingan holda baholanishi mumkin. Yaxshi qurilgan xedjlash dasturi nafaqat xavf-xatarni, balki kompaniya resurslarini erkinlashtirish orqali xarajatlarni kamaytiradi.